📋 Εισαγωγή
“Να αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω.” – Νίκος Καζαντζάκης
Ο Νίκος Καζαντζάκης, μέσα από το έργο του Ασκητική (ή Salvatores Dei), δημιούργησε ένα από τα πιο στοχαστικά και φιλοσοφικά έργα του, το οποίο συνεχίζει να εμπνέει αναγνώστες παγκοσμίως. Στο έργο αυτό, ο Καζαντζάκης συνθέτει τις σκέψεις του για τον Θεό, τον σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης και την έννοια της σωτηρίας.
Ο Νίκος Καζαντζάκης και η Ασκητική του
📌 Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες συγγραφείς και φιλοσόφους του 20ού αιώνα. Η Ασκητική, ολοκληρώθηκε το 1923 και είναι ένα θεολογικό έργο που εκφράζει τις προσωπικές του απόψεις για τον Θεό, τη ζωή και τον άνθρωπο.
Η Ασκητική έχει μια βαθιά φιλοσοφική διάσταση, καθώς προσπαθεί να ερμηνεύσει την ανθρώπινη ύπαρξη, την έννοια του θανάτου και της σωτηρίας, και τη συνεχιζόμενη αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Οι στοχασμοί του Καζαντζάκη φέρουν την επίγνωση ότι κάθε στιγμή της ζωής είναι και μια προσέγγιση προς το θάνατο, και η ζωή αποτελεί μια συνεχόμενη μάχη.
Κεντρικά Θέματα και Μαθήματα από την Ασκητική
📌 Η Σχέση Ανθρώπου και Θανάτου: Ο Καζαντζάκης τονίζει ότι “Ευθύς ως γεννηθούμε, αρχίζει και η επιστροφή”, δηλαδή η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν από την αρχή της ύπαρξής μας. Η ζωή έχει σκοπό τον θάνατο, και κάθε στιγμή είναι ταυτόχρονα μία στιγμή θανάτου και αναγέννησης.
📌 Η Αναζήτηση του Μυστηρίου πίσω από τα Φαινόμενα: Ο Καζαντζάκης δεν αναζητά την ορατή αλήθεια πίσω από τα φαινόμενα, αλλά προσπαθεί να αποκαλύψει το μυστήριο που κρύβεται πίσω από την ύπαρξή μας. “Να συλλάβω τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα, τι είναι το μυστήριο που με γεννάει και με σκοτώνει”, γράφει.
📌 Αγώνας για Ελευθερία και Σωτηρία: Η ευθύνη για τη σωτηρία του κόσμου πέφτει ατομικά σε κάθε άνθρωπο. Ο Καζαντζάκης γράφει “Να αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος έχω χρέος να σώσω τη γη.”
📌 Η Πειθαρχία και η Αντίσταση στο Θεό: Η πειθαρχία είναι η ανώτατη αρετή στον κόσμο του Καζαντζάκη, η οποία είναι απαραίτητη για να συνυπάρξει η δύναμη με την επιθυμία και να καρπίσει η ανθρώπινη προσπάθεια. Η υποταγή στη σωστή δύναμη είναι η οδός για να νικήσουμε τις αντιφάσεις μας.
Στοχαστικά Σημεία και Εφαρμογή Στην Καθημερινή Ζωή
📌 Η ευθύνη για τον κόσμο μας: Το έργο του Καζαντζάκη μας καλεί να αναλάβουμε προσωπικά την ευθύνη για τις πράξεις μας, για την κατάσταση του κόσμου γύρω μας και για την ίδια την αναζήτηση του νοήματος της ζωής.
📌 Η συνεχής μάχη για την ελευθερία: Ο Καζαντζάκης μάς προτρέπει να μάθουμε να πολεμάμε, να αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας, να υπακούμε σε έναν ανώτερο ρυθμό και να μάχονται για την ελευθερία μας.
📌 Η αναγνώριση της ανθρώπινης φύσης: Η αναγνώριση και αποδοχή της ανθρωπινότητας μας, με τις αντιφάσεις της, μας βοηθά να βιώσουμε τη ζωή με καθαρότητα και δύναμη.
✨Κλείσιμο
Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη είναι ένα έργο που προκαλεί και εντυπωσιάζει. Μέσα από στοχασμούς που αγγίζουν τη μεταφυσική, τη φιλοσοφία και τη θρησκεία, ο συγγραφέας μας καλεί να εμβαθύνουμε στον εαυτό μας και να κατανοήσουμε τη σύνθετη φύση της ύπαρξής μας. Η ελευθερία, η ευθύνη και η συνεχιζόμενη μάχη για το νόημα της ζωής είναι τα κύρια θέματα του έργου που συνεχίζουν να είναι επίκαιρα και σήμερα.
📋 Οι σημειώσεις μου :
- Ευθύς ως γεννηθούμε αρχίζει και η επιστροφή. Ταυτόχρονα το ξεκίνημα και ο γυρισμός. Κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος.
- Δεν ξέρω αν πίσω από τα φαινόμενα ζει και σαλεύει μία μυστική ανώτερη μου ουσία. Κι ούτε ρωτώ. Δεν με νοιάζει.
- Χωρίς μάταιες ανταρσίες να δεις και να δεχθείς τα σύνορα του ανθρώπινου νού και μέσα στα αυστηρά τούτα σύνορα, αδιαμαρτύρητα ακατάπαυστα να δουλεύεις.
- Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή. Έτσι μοναχά σοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου.
- Να υποτάξω τη γή, το νερό τον αγέρα, να νικήσω τον τόπο και τον καιρό, να νιώσω με ποιούς νόμους αρμολογούνται και έρχονται και ξανάρχονται οι αντικαθρεπτισμοί που ανεβαίνουν από την πυρωμένη έρημο του νου, τι αξία έχει ? Ένα μονάχα λαχταρώ! Να συλλάβω τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα, τι είναι το μυστήριο που με γεννάει και με σκοτώνει, κι αν πίσω από την ορατή ακατάπαυστη ρόη του κόσμου κρύβεται μία αόρατη ασάλευτη παρουσία.
- Αγνάντευσε γύρα σου, όλα τούτα τα κορμιά που κοιτάς θα σαπίσουν. Σωτηρία δεν υπάρχει. Κοίταξε : Ζούνε, δουλεύουν, αγαπούν, ελπίζουν. Κοίταξε πάλι : Τίποτα δεν υπάρχει! Ανεβαίνουν από τα χώματα οι γενεές των ανθρώπων και ξανά πέφτουν πάλι στα χώματα.
- Ξέρω τώρα! Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου και από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι ελεύθερος.
- Γυμνάζω σαν άλογο πολεμικό το σώμα μου, το συντηρώ λιτό γέρο πρόθυμο. Το σκληραγωγώ και το σπλαχνίζομαι. Άλλο άλογο δεν έχω.
- Συντηρώ το μυαλό μου ακοίμητο, λαγαρό, ανήλεο. Το αμολώ να παλεύει ακατάλυτα και να κατατρώει, φώς αυτό, στο σκοτάδι της σάρκας. Άλλο εργαστήρι να κάνω το σκοτάδι φως δεν έχω.
- Συντηρώ την καρδιά μου φλεγόμενη, γενναία ανήσυχη. Νιώθω στην καρδιά μου όλες τις ταραχές και τις αντινομίες, τις χαρές και τις πίκρες της ζωής. Μά αγωνίζομαι να τις υποτάξω σε έναν ρυθμό ανώτερο από το νου, σκληρότερο από την καρδιά μου.
- Αγάπα τον κίνδυνο! Τι είναι πιο δύσκολο ? Αυτό θέλω! Ποιό δρόμο να πάρεις ? Τον πιο κακοτράχαλο ανήφορο!
- Να μάθεις να υπακούς. Μονάχα όποιος υπακούει σε ανώτερο του ρυθμό είναι ελεύθερος.
- Να μάθεις να προστάζεις. Μονάχα όποιος μπορεί να προστάζει είναι αντιπρόσωπος μου επάνω σε τούτη τη γη.
- Να αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω.
- Μονάχα εκείνος λυτρώθηκε από την κόλαση του εγώ του που νιώθει να πεινάει όταν ένα παιδί της ράτσας του δεν έχει να φάει, και να σκιρτάει πασίχαρος όταν ένας άντρας και μία γυναίκα του σογιού του φιλιούνται.
- Μια δύναμη μέσα σου, ανώτερη σου, διαπερνάει συντρίβοντας το κορμί σου και το νου σου και φωνάζει : παίξε το τωρινό και το σίγουρο, παίξε το για το μελλούμενο και αβέβαιο!
- Μην κρατάς τίποτα γεια ύστερα. Μου αρέσει ο κίνδυνος. Μπορεί να χαθούμε, μπορεί να σωθούμε. Μη ρωτάς! Απίθωνε κάθε στιγμή στα χέρια του κινδύνου τον κόσμο όλο!
- Τρέχουμε. Ξέρουμε πως τρέχουμε να πεθάνουμε, μα δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Τρέχουμε.
- Δεν είναι μονάχα ο πόνος η ουσία του Θεού μας. Μήτε η ελπίδα στη μελλούμενη ζωή, είτε στην επίγεια τούτη. Μήτε η χαρά και η νίκη. Κάθε θρησκεία, υψώνοντας σε λατρεία μια από τις αρχέγονες όψεις τούτες του Θεού, στενεύει την καρδιά και το νου μας. Η ουσία του Θεού μας είναι ο ΑΓΏΝΑΣ. Μέσα στον αγώνα τουτο ξετυλίγονται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά κι η ελπίδα.
- Τι θα πει να δουλέψουμε ? Να γιομώσουμε τον κύκλο τούτο με επιθυμίες, με ανησυχίες και με πράξεις, να απλωθούμε και να φτάσουμε τα σύνορα, να μην χωρούμε πια, να ραγίζουν και να γκρεμίζονται. Έτσι δουλεύοντας τα φαινόμενα, πληθαίνουμε, πλαταίνουμε την ουσία.
- Η προσευχή μου δεν είναι κλαψούρισμα ζητιάνου, μήτε ερωτική εξομολόγηση. Μήτε ταπεινός απολογισμός εμποράκου, σου έδωσα, δώσε μου! Η προσευχή μου είναι αναφορά στρατιώτη σε στρατηγο. Αυτό έκανα σήμερα, να πώς πολέμησα να σώσω στον δικό μου τομέα ολάκερη τη μάχη. Αυτά τα εμπόδια βρήκα, έτσι στοχάζομαι αύριο να πολεμήσω.
- Καλό είναι ότι ορμάει προς τα πάνω και βοηθάει το Θεό να ανηφορίζει. Κακό είναι ότι βαραίνει προς τα κάτω, και εμποδίζει το Θεό να ανηφορίσει.
- Γιατί η ουσία της ηθικής μας δεν είναι η σωτηρία του ανθρώπου, που αλλάζει μέσα στον καιρό και στον τόπο, παρά η σωτηρία του Θεού που μέσα από λογής λογής ρεούμενες ανθρώπινες μορφές και περιπέτειες είναι πάντα ο ίδιος, ο ακατάλυτος ρυθμός που μάχεται για Ελευθερία.
- Δεν είναι αυτός αγαθός οικογενειάρχης, δεν μοιράζει σε όλα τα παιδιά του ίσια το ψωμί και το μυαλό. Η αδικία, η σκληρότητα, η λαχτάρα και η πείνα είναι οι τέσσερις φοράδες που οδηγούν το άρμα του επάνω στην κακοτράχαλη τούτη γή. Από την ευτυχία, από την καλοπέραση και από τη δόξα, ποτέ δεν πλάθεται ο Θεός παρά από την ντροπή, από την πείνα, και τα δάκρυα. Σε κάθε κρίσιμη στιγμή μία παράταξη άνθρωποι ριψοκινδύνευαν μπροστά θεοφόροι και πολεμούσαν παίρνωντας επάνω τους όλη την ευθύνη της μάχης.
- Πόλεμο στους άπιστους! Άπιστοι είναι οι ευχαριστημένοι, οι χορτασμένοι, οι στείροι.
- Υπάρχει σωτηρία, υπάρχει ένας σκοπός που τον υπηρετούμε και υπηρετώντας τον βρίσκουμε τη λύτρωση μας ? Ή δεν υπάρχει σωτηρία δεν υπάρχει σκοπός, όλα είναι μάταια και η συνεισφορά μας δεν έχει καμία αξία ? Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ο Θεός μας δεν είναι παντοδύναμος, δεν είναι πανάγαθος, δεν είναι σίγουρος πως θα νικήσει, δεν είναι σίγουρος πως θα νικηθεί.
- Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ. Αγάπα τα ζώα και τα φυτά γιατί ήσουν εσύ, και τώρα σε ακολουθούν πιστοί συνεργάτες και δούλοι. Αγάπα το σώμα σου, μονάχα με αυτό στη γη ετούτη μπορείς να παλέψεις και να πνευματώσεις την ύλη. Αγάπα την ύλη, πάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμάει. Πολεμά και εσύ μαζί του. Να πεθαίνεις κάθε μέρα, να γεννιέσαι κάθε μέρα, να αρνείσαι ότι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να είσαι ελεύθερος, παρά να μάχεσαι για την ελευθερία. Μην καταδέχεσαι να ρωτάς, θα νικήσουμε, θα νικηθούμε ? Πολέμα!
- Βάλε τάξη! Την τάξη του μυαλού σου, στην ρεούμενη αναρχία του κόσμου. Καθαρά χάραξε πάνω στην άβυσσο το σχέδιο της μάχης.
- Από που ερχόμαστε ? Πού πηγαίνουμε ? Τι νόημα έχει τούτη η ζωή ? Φωνάζουν οι καρδιές, ρωτούν οι κεφαλές χτυπώντας το χάος. Και μία φωτιά μέσα μου κίνησε να απαντήσει. Θα ρθει μία μέρα σίγουρα η φωτιά να καθαρίσει τη γη. Θα έρθει μία μέρα σίγουρα η φωτιά να εξαφανίσει τη γη. Αυτή είναι η Δευτέρα παρουσία!
Πιστεύω σε ένα Θεό, Ακρίτα Διγενή, στρατευόμενο, πάσχοντα, μεγαλοδύναμο όχι παντοδύναμο πολεμιστή στα ακρότατα σύνορα, στρατηγό, αυτοκράτορα σε όλες τις φωτεινές δυνάμεις τις ορατές και τις αόρατες.
Πιστεύω στα αναρίθμητα, εφήμερα προσωπεία που πήρε ο Θεός στους αιώνες και ξεκρίνω πίσω από την άπαυτη ροή του την ακατάλυτη ενότητα.
Πιστεύω στον άγρυπνο βαρύ αγώνα του, που δαμάζει και καρπίζει την ύλη – την ζωοδόχα πηγή φυτών, ζώων και ανθρώπων.
Πιστεύω στην καρδιά του ανθρώπου, το χωματένιο αλώνι όπου μέρα και νύχτα παλεύει ο Ακρίτας με το Θάνατο.
Βοήθεια! Κράζεις κύριε. Βοήθεια! Κράζεις κύριε και ακούω.
Μέσα μου οι πρόγονοι μου και απόγονοι και οι ράτσες όλες και όλη η γη ακούμε με τρόμο, με χαρά την κραυγή σου.
Μακάρι όσοι ακούν και χύνονται να σε λυτρώσουν κύριε, και λένε : εγώ και εσύ μονάχα υπάρχουμε.
Μακάριοι όσοι σε λύτρωσαν, σμίγουν μαζί σου κύριε και λένε : εγώ και εσύ είμαστε ένα.
Kαι τρισμακάριοι όσοι κρατούν, και δεν λυγούν, απάνω στους ώμους τους, το μέγα εξαίσιο, αποτρόπαιο μυστικό :
Και το ένα τούτο : ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ!
‼️ Κάθε κείμενο παρουσιάζει την προσωπική μου άποψη, τις σημειώσεις, τις γνώσεις και τις σκέψεις μου και εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο εμένα!